Hukuk genel olarak kamu hukuku ve özel hukuk olarak ayrılmaktadır. Roma Hukuku’ndan kaynaklanan bu ayrım Kara Avrupası Ülkelerinde uygulanmaktadır. Kamu hukuku ile özel hukuk arasındaki sınır her zaman, her yerde aynı olmadığı gibi kesin de değildir. Günümüzde bu ayrıma karma hukuk dalı da eklenerek her iki hukukun ortak özelliklerine sahip olan hukuk dalları ortaya çıkmaktadır.
Özel hukuk, bireyler arasındaki ilişkileri, eşitlik ve irade özgürlüğü ilkelerini esas alarak düzenler. Başlıca özel hukuk dalları; medeni hukuk, ticaret hukuku ve milletlerarası özel hukuktur.
Medeni hukuk, özel hukukun temeli sayılan ve düzenlediği ilişkiler bakımından en kapsamlı olan özel hukuk dalıdır. Kişiliğin elde edilmesinden sona ermesine kadar geçen süre içinde, ticari ilişkiler dışında kalan, tüm özel ilişkileri içine alır.
Medeni hukuk; kişi hukuku, aile hukuku, miras hukuku, eşya hukuku ve borçlar hukuku olmak üzere kendi içinde beş ana hukuk dalına ayrılır.
- Kişi Hukuku: Kişiliğin başlangıcı ve sonu, kişiliğin korunması, kişisel durumların sicili, yerleşim yeri gibi kavramları içine alan kişi hukuku, gerçek kişilerin yanı sıra tüzel kişiliklerden dernek ve vakıfları da inceler.
- Aile Hukuku: Adından da anlaşılacağı üzere, aile kavramını ve bu kapsamda nişanlanma, evlenme, boşanma, velayet, nesep gibi konuları inceler.
- Miras Hukuku: Bireyin ölümünden sonra mallarının, alacaklarının ve borçlarının durumunu düzenleyen medeni hukuk dalıdır.
- Eşya Hukuku: Kişinin gerek taşınır gerek taşınmaz mallar ile kurduğu bağları düzenler. Zilyetlik, tapu sicili, ayni hak, mülkiyet, rehin, ipotek gibi konular bu kapsamda incelenir.
- Borçlar Hukuku: Kişiler arasındaki borç ve alacak ilişkilerinin düzenlendiği hukuk dalıdır.
Türk Medeni Kanunu
Yürürlükteki Türk Medeni Kanunu’muz 1 Ocak 2002 yılında yürürlüğe giren 4721 sayılı kanundur. Kişiler hukuku, aile hukuku, miras hukuku ve eşya hukuku olmak üzere toplam dört kitaptan oluşur. Borçlar hukuku ise ayrı bir kanunla; 1 Temmuz 2012’de yürürlüğe giren 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu ile düzenlenmektedir.
Temel Kavramlar
Medeni hukukta hak kavramı, hakkın kazanımı, hakkın korunması, dava, kişi ve kişi türleri ile kişiliğin başlangıcı ve sona ermesi konuları bu hukuka temel oluşturmaktadır. Genel hatlarıyla incelersek:
Hak: Hukuken korunan ve sahibine bu korumadan yararlanma yetkisini tanıyan menfaattir. Hakkın kaynağı mutlaka bir hukuk kuralına dayanmaktadır. Hak kendi içerisinde kamusal haklar ve özel haklar olmak üzere ikiye ayrılmaktadır:
Kamusal haklar; kişisel haklar, sosyal haklar, ekonomik haklar ve siyasi haklardır. Örneğin, din ve vicdan hürriyeti kişisel haklardan olup; seçme ve seçilme hakkı siyasi haklardan; dinlenme hakkı da sosyal haklardandır.
Özel haklar; Mutlak haklar ve nisbi haklar olarak ikiye ayrılır. Mutlak haklar, hak sahibi tarafından herkese karşı ileri sürülebilen haklardır. Nisbi haklar ise, belirli bir şahsa veya sınırlı bir grup teşkil eden şahıslara karşı ileri sürülebilen haklardır.
- Hakkın Kazanımı Nasıl Gerçekleşir? Hakkın kazanımı, aslen kazanım veya devren kazanım yoluyla olur. Aslen kazanım, bir hakkın doğrudan doğruya ilk sahibi olarak kazanılmasıdır (iktisab edilmesidir). Devren kazanım ise hakkın bir şahıstan diğerine geçmesi ile yeni hak sahibinin hakkı kazanmasıdır.
- Hakkın Korunması Nasıl Sağlanır? Hakka uymak zorunda olanlar tarafından hakkın ihlal edilmesi durumunda hakkın korunması sorunu ortaya çıkar. Hakkın korunmasını sağlamak için başvurulacak temel yol ise dava açmaktır.
- Medeni Hukukta Kişi Türleri Nelerdir? Hukuk düzenimizde iki tür şahıs (kişi) bulunmaktadır. Bunlardan biri gerçek kişiler, diğeri ise tüzel kişilerdir. Dernek ve vakıflar tüzel kişilere örnek gösterilebilir.
- Kişilik Ne Zaman Başlar ve Ne Zaman Sona Erer? Gerçek kişilerde kişilik, çocuğun sağ olarak annesinin vücudundan ayrılmasıyla başlar. Tüzel kişilerde ise kişilik kanunun aradığı şekil ve şartlarda kurulumdan itibaren kazanılır. Gerçek kişilerde kişiliğin sona ermesi ölüm veya gaiplik (kaybolma) nedeniyle gerçekleşir. Tüzel kişilik ise infisah (dağılma) veya fesih (dağıtılma) yoluyla son bulur.
